Tục “Mời Cụ” về ăn Tết ở quê tôi
Ở quê tôi, cứ vào dịp cuối năm gần tới ngày Tết, tại các nhà thờ họ, trên các quả đồi hay cánh đồng lại tấp lập con cháu ở khắp nơi đổ về. Mọi người về quê, nơi chôn rau cắt rốn, nơi an nghỉ của tổ tiên qua nhiều thế hệ để thực hiện một tục lệ mà quê tôi thường gọi là “Mời Cụ” – tục mời những người đã khuất trong dòng tộc về ăn tết cổ truyền cùng con cháu. Đây không chỉ đơn thuần là một nghi thức tưởng nhớ tổ tiên mà còn là biểu hiện sâu sắc của đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, nơi con cháu gắn kết với cội rễ, vun đắp tình thân trong không khí thiêng liêng của những ngày cuối năm.
Năm nay vào 27 tháng Chạp, gia đình tôi lại trở về quê để thực hiện tục “Mời cụ”.
Xe chúng tôi dừng lại trước ngôi nhà bác cả – căn nhà cổ kính nơi lưu giữ nhiều kỷ niệm của đại gia đình. Tiết trời se lạnh, mưa xuân lất phất, khung cảnh quê hương hiện lên thanh bình và thiêng liêng. Nhìn qua cổng, tôi thấy cả gia đình đã tề tựu đông đủ, ánh mắt ai cũng rạng rỡ, vui mừng trong sự đoàn tụ.
Chúng tôi cùng nhau bước lên khu đồi cao – nơi an nghỉ của tổ tiên ông bà qua nhiều thế hệ. Đứng từ đây, tôi có thể phóng tầm mắt nhìn ra cánh đồng xanh ngát, xa xa là dãy núi mờ sương, mọi thứ như một bức tranh tĩnh tại, in dấu thời gian và ký ức. Từng ngôi mộ tổ tiên hiện lên trầm mặc dưới lớp rêu phong, là nơi lưu giữ một phần linh hồn của gia đình.
Dưới sự phân công của bác cả, mỗi người một việc: người quét dọn, người nhổ cỏ, người lau bia mộ. Tôi lặng lẽ thắp nén hương trước mộ ông bà nội và mộ cha mà lòng bồi hồi nghĩ về những năm tháng đã qua. Bác cả – dù đã ngoài 80 tuổi – vẫn không quên kể cho chúng tôi nghe những câu chuyện về các cụ, về ông bà, từ cuộc đời, năm sinh, năm mất, đến những kỷ niệm giản dị. Năm nào cũng vậy, những lời kể ấy, dù quen thuộc nhưng vẫn luôn làm tôi xúc động. Và tôi hiểu một điều rằng đó là cách để bác giúp chúng tôi giữ gìn ký ức về gia đình và hiểu sâu hơn về cội nguồn.
Khi công việc hoàn tất, cả gia đình quay lại nhà bác cả để chuẩn bị mâm cơm cúng. Bên mâm cơm sum họp, tiếng nói cười rộn rã làm không khí thêm phần ấm áp. Các bác lớn tuổi kể về những ngày xưa khó khăn nhưng tràn đầy yêu thương, rồi chuyện những mùa Tết giản dị mà đậm đà. Đan xen trong những câu chuyện hiện tại là ký ức về tổ tiên, ông bà – những người dù đã khuất nhưng vẫn sống mãi trong lòng con cháu.
Ngược dòng thời gian, tôi nhớ lại những lần theo cha mẹ về quê khi còn nhỏ, háo hức tham gia tục “Mời Cụ”. Lớn lên, tôi tự hỏi tục này có từ khi nào, bắt nguồn từ đâu và tại sao lại có ý nghĩa sâu sắc đến vậy. Qua tìm hiểu, tôi biết rằng đây chính là tục “Chạp mả” – một nét đẹp độc đáo trong văn hóa truyền thống của người Việt.
Chạp Mả – Nét Đẹp Của Đạo Lý Việt Nam
“Chạp mả” không chỉ là việc sửa sang mồ mả tổ tiên trong dịp cuối năm, mà còn là dịp gia tộc sum họp, chia sẻ niềm vui, nỗi buồn. Người Việt quan niệm “Sống cái nhà, già cái mồ”, nên mỗi dịp cuối năm, bên cạnh việc dọn dẹp nhà cửa, họ không quên chăm sóc “ngôi nhà” của những người đã khuất. Đây là cách con cháu thể hiện lòng biết ơn với thế hệ trước, đồng thời dạy nhau về tinh thần đoàn kết và yêu thương. Ngoài những ý nghĩa trên, ở quê tôi “Chạp mả” còn mang một ý nghĩa nữa đó là mời những người đã khuất về quây quần và ăn Tết cùng con cháu mà chúng tôi hay gọi là “Mời Cụ”.
Không chỉ dừng lại ở ý nghĩa gia đình, phong tục này còn mang giá trị nhân văn cao đẹp. Ở một số làng quê còn có tục “Chạp mả âm linh” – với ý nghĩa chăm sóc cả những ngôi mộ vô chủ, thể hiện lòng nhân ái và sự quan tâm đến mọi kiếp người.
Hành Động Giản Dị – Giá Trị Vĩnh Hằng
Dẫu xã hội hiện đại có nhiều đổi thay với nhiều hình thức và phương tiện khác nhau để gợi nhớ, lưu giữ, và truyền tải những giá trị truyền thống, nhưng tục “Mời Cụ” hay “Chạp mả” vẫn giữ nguyên giá trị như một lời nhắc nhở: hãy luôn nhớ về cội nguồn, gìn giữ ký ức và kết nối các thế hệ.
Mỗi lần thực hiện phong tục này, tôi lại cảm nhận sâu sắc hơn tình yêu thương và sự gắn bó với gia đình, dòng họ. Đó là lúc tôi nhận ra Tết không chỉ là thời khắc sum họp, mà còn là dịp để trân trọng những giá trị truyền thống, sống chậm lại và dành thời gian cho những điều thiêng liêng nhất.
“Mời Cụ” hay “Chạp mả” – một hành động giản dị nhưng đủ sức lan tỏa những giá trị lớn lao, khiến Tết cổ truyền của những người dân quê tôi nói riêng và của người Việt nói chung thêm phần ý nghĩa và thiêng liêng./.
DMT.
