“Thất bại là mẹ thành công” là câu nói quen thuộc trong tiếng Việt, và cũng là một chân lý phổ quát được nhiều nền văn hóa khác nhau công nhận. Ngạn ngữ Trung Quốc có câu “Thất bại vi thành công chi mẫu” (失敗為成功之母), người Nhật nói “失敗は成功の母” (shippai wa seikō no haha) đều có nghĩa là “Thất bại là mẹ thành công”. Người phương Tây cũng có những cách diễn đạt tương tự như “Failure is the stepping stone to success” (Thất bại là bước đệm đến thành công); “Failure leads to success” (Thất bại dẫn tới thành công). Dù được thể hiện bằng ngôn ngữ nào, những câu nói này đều gửi gắm một thông điệp: hành trình đi đến thành công thường khởi đầu bằng những thất bại, vấp ngã và trải nghiệm không như mong đợi.
Tuy nhiên, để hiểu sâu sắc hơn, ta không nên dừng lại ở cách hiểu đơn giản rằng cứ thất bại là sẽ có thành công. Cốt lõi của câu nói nằm ở chỗ: liệu con người có biết học hỏi từ thất bại, có đủ bản lĩnh để đứng dậy và tiếp tục tiến bước hay không. Ở đây, chữ “mẹ” không chỉ mang nghĩa đen là người sinh thành, mà còn là biểu tượng của nền tảng, của sự khởi nguồn. Thất bại, vì thế, có thể xem như mảnh đất ban đầu – nơi con người học cách nhìn lại bản thân, rèn luyện ý chí, trau dồi sự cẩn trọng, lòng khiêm tốn và tinh thần cầu tiến – những phẩm chất mà đôi khi chính thành công lại khiến ta lãng quên.
Người Nhật còn có câu “失敗は成功の元” (shippai wa seikō no moto) – nghĩa là “Thất bại là nền tảng của thành công”. Câu này càng giúp ta hình dung rõ hơn vai trò thiết yếu của thất bại trong hành trình vươn lên. Giống như việc xây nhà cần một móng vững chắc, một người muốn gặt hái thành công bền vững thì cũng không thể thiếu trải nghiệm từ những lần vấp ngã. Một thành công đến quá dễ dàng, không qua rèn luyện hay kiểm chứng, thường thiếu chiều sâu và dễ bị đánh mất.
Đáng chú ý hơn, có những góc nhìn đặt ngược vấn đề để ta suy ngẫm sâu xa hơn: tại sao “mẹ của thành công” không phải chính là sự thành công? Tức là nếu một người đã từng thành công, thì chẳng phải chính thành công ấy cũng có thể là nền tảng cho thành công tiếp theo hay sao? Tuy nhiên, lịch sử và thực tế cuộc sống lại cho thấy rằng khi một người tự mãn, chủ quan, coi thành công là đỉnh cao cuối cùng thì thành công ấy lại dễ trở thành điểm khởi đầu cho thất bại. Khi con người không còn giữ được sự tỉnh táo, khiêm tốn và tinh thần học hỏi, chính những gì họ từng đạt được sẽ khiến họ trượt dài. Nói cách khác, trong một số trường hợp, thành công có thể trở thành “mẹ của thất bại”.
Ngược lại, thất bại – điều thường bị gán mác tiêu cực lại có khả năng giúp con người tỉnh ngộ. Chỉ khi va vấp, sai lầm, người ta mới thật sự có cơ hội nhìn sâu vào chính mình, từ đó học cách sửa sai, thay đổi, và làm mới bản thân. Những ai từng thất bại mà vẫn dám đứng lên, dám đi tiếp, thường trưởng thành hơn, kiên cường hơn, và có một cái nhìn sâu sắc hơn về cuộc sống.
Tư tưởng ấy cũng hiện rõ trong nhiều câu nói của phương Tây như: “Success is built on the lessons learned from failure” (Thành công được xây dựng trên những bài học rút ra từ thất bại); hay “Learning from failure paves the way for success” (Việc học từ thất bại mở đường cho thành công). Nhà báo, doanh nhân nổi tiếng người Mỹ Arianna Huffington thậm chí đã nói: “Thất bại không phải là điều đối lập với thành công, thất bại là một phần của thành công”. Quan điểm này giúp ta nhìn nhận thất bại một cách nhẹ nhàng và khách quan hơn – không phải là điều cần tránh xa, mà là một phần tất yếu, không thể thiếu trên hành trình trưởng thành và đạt được thành tựu đích thực.
Nhìn rộng ra, thành công và thất bại – cả hai đều là những điều tất yếu của cuộc sống. Không ai chỉ mãi thành công, cũng chẳng ai luôn thất bại. Chúng không phải là những ranh giới rạch ròi giữa thắng và thua, đúng và sai, mà là hai trạng thái tự nhiên mà con người ai rồi cũng phải đi qua. Chính vì thế, ta không nên quá nặng nề khi chưa thành công, cũng không cần quá bi quan khi gặp thất bại. Cũng vậy, nếu đã có được thành công, hãy đón nhận nó bằng lòng biết ơn và sự tỉnh thức, thay vì tự mãn hay ngạo nghễ.
Khi hiểu được rằng thành công và thất bại là hai mặt tự nhiên trong hành trình làm người, ta sẽ học được cách sống bình thản hơn, kiên định hơn trước mọi biến cố. Không chạy theo thành công bằng mọi giá, cũng không xem thất bại như một điều hổ thẹn, mà chấp nhận cả hai như những người bạn đồng hành giúp ta trưởng thành từng ngày. Đó mới chính là thái độ sống sâu sắc, vững vàng và đầy bản lĩnh – điều sẽ đưa con người tiến xa hơn bất kỳ thành công ngắn ngủi nào.
Viên Ngọc Quý
