Tư Mã Ôn Công gia huấn
Tư Mã Quang (Tống) (1019 – 1086)
Tích vàng cho con cháu, con cháu chưa chắc giữ gìn;
Tích sách cho con cháu, con cháu chưa hẳn duyệt đọc.
Chẳng bằng tích âm đức thầm lặng trong đời, làm kế lâu dài cho con cháu.
Lời dạy của bậc tiên hiền là tấm gương cho hậu thế noi theo.
— Trích từ “Cổ kim đồ thư tập thành”
*
Lời khuyên răn
Lâm Tắc Từ (Thanh) (1785 – 1850)
Không nên nghĩ điều bất thiện, không nên thân cận người xấu ác;
Không nên nói chuyện chưa kiểm chứng, không nên lấy tài vật không thuộc sở hữu của mình.
Lúc khỏe mạnh thì đề phòng bệnh tật vì đó mà rèn luyện sức khỏe;
Lúc giàu có phải phòng khi thiếu thốn để gìn giữ gia sản.
— Trích từ “Phật Quang Sơn danh gia bách nhân bi tường”.
*
Tư Mã Quang (司马光; 1019-1086), tự Quân Thật 君實, hiệu Vu Tẩu 迂叟, là một nhà sử học, học giả Trung Quốc, thừa tướng thời nhà Tống. Ông là tác giả của bộ sách sử nổi tiếng Tư trị thông giám.
Là vị quan thanh liêm chính trực, có đóng góp to lớn cho triều đình cũng như nền sử học Trung Hoa, ông là 1 trong 5 vị quan văn thời nhà Tống được thờ tại Lịch đại Đế Vương miếu (历代帝王庙) được nhà Minh, nhà Thanh xây dựng, trong đó thờ những vị quan văn, võ tướng được đánh giá là tài năng và tận trung nhất qua các triều đại.
Tư trị thông giám có ảnh hưởng sâu rộng đến lịch sử sử học Trung Quốc, thành công được đánh giá ngang với Sử ký Tư Mã Thiên. Nhà sử học đời nhà Thanh là Vương Minh Thịnh đã đánh giá đây là một cuốn sách “không thể thiếu được trong trời đất, tất cả các học giả đều không thể không đọc”.
*
Lâm Tắc Từ (林則徐; 1785-1850), là một vị quan nhà Thanh ở thế kỷ XIX trong lịch sử Trung Quốc. Ông là vị quan có chủ trương thi hành kiên quyết và triệt để lệnh cấm hút thuốc phiện, và đã tiêu hủy hơn 20.000 hòm thuốc phiện của các lái buôn thuốc phiện người Anh tại Quảng Đông. Đế quốc Anh trả đũa bằng việc xâm lược Trung Quốc, ông tiếp tục là người chỉ huy các lực lượng quân Thanh và nhân dân Trung Hoa kháng cự quyết liệt quân đội Anh trong cuộc Chiến tranh nha phiến lần thứ 1 (1840 – 1842). Ông được tôn vinh là vị anh hùng dân tộc của Trung Hoa trong cả 2 công cuộc: vừa chống thuốc phiện để bảo vệ giống nòi dân tộc, vừa chống ngoại xâm để bảo vệ lãnh thổ đất nước.
Khi 50 tuổi, Lâm Tắc Từ sáng tác “Cách ngôn 10 điều vô ích” để răn dạy con cháu. 10 điều đó như sau:
1. 存心不善，风水无益
(Tồn tâm bất thiện, phong thủy vô ích / Tâm còn bất thiện, phong thuỷ vô ích)
2. 不孝父母，奉神无益
(Bất hiếu phụ mẫu, phụng thần vô ích / Bất hiếu cha mẹ, thờ cúng vô ích)
3. 兄弟不和，交友无益
(Huynh đệ bất hòa, giao hữu vô ích / Anh em chẳng hòa, bè bạn vô ích)
4. 行止不端，读书无益
(Hành chỉ bất đoan, độc thư vô ích / Việc làm bất chính, đọc sách vô ích)
5. 作事乖张，聪明无益
(Tác sự quai trướng, thông minh vô ích / Làm trái lòng người, thông minh vô ích)
6. 心高气傲，博学无益
(Tâm cao khí ngạo, bác học vô ích / Kiêu căng ngạo mạn, học rộng vô ích)
7. 时运不通，妄求无益
(Thời vận bất thông, vọng cầu vô ích / Thời vận không thông, vọng cầu vô ích)
8. 妄取人财，布施无益
(Vọng thủ nhân tài, bố thí vô ích / Trộm cắp của người, bố thí vô ích)
9. 不惜元气，服药无益
(Bất tích nguyên khí, phục dược vô ích / Chẳng giữ nguyên khí, uống thuốc vô ích)
10. 淫恶肆欲，阴骘无 益
(Dâm ác tứ dục, âm chất vô ích / Dâm tà loạn phép, âm đức vô ích).
