Phương Hiếu Nhụ (Minh) (1357 – 1402)
Chuyện nhỏ như ngón trỏ
Những việc rắc rối trong xã hội thường phát sinh từ những điều cực kỳ nhỏ bé, tiềm ẩn ở những nơi khó nhận thấy, nhưng sau cùng lại trở thành đại họa. Ban đầu, chúng ta cho rằng không đáng để quan tâm, nhưng sau cùng lại gây ra tai họa đến mức khó lòng xử lý.
Khi sự việc mới xảy ra, vẫn còn dễ dàng giải quyết thì tiếc công sức; khi dễ mà không màng suy nghĩ, đợi đến khi trở thành họa lớn thì phải mất nhiều thời gian, vắt óc suy nghĩ, hao tổn tâm sức mà cũng chưa chắc đã khắc phục được. Những chuyện “nhỏ như ngón trỏ” đó trong thiên hạ nhiều lắm thay!
– Trích từ “Cổ văn quán chỉ”
*
Thơ khuyến học
Đừng đuổi quạ nóc nhà
Đừng bắt nhạn trên hồ
Nhạn bay theo huynh đệ.
Thâm tình chim và thú
Cảm xúc của muôn loài
Tất cả đều cốt nhục
Sao dạ chẳng xót thương?
Ruộng vườn có rồi không
Cỏ cây tươi rồi héo
Ta nguyện ba xuân mộng
Chiếu rọi cây tử kinh
Chung gốc lại liền cành
Cùng sum suê tươi tốt.
– Trích từ “Tốn chí trai tập”
*
Phương Hiếu Nhụ 方孝孺 (1357-1402) tự Hy Trực 希直, Hy Cổ 希古, hiệu Tốn Chí, quê Chiết Giang, người đời thường xưng là Chính học tiên sinh, là học giả, nhà văn, nhà tư tưởng nổi tiếng, làm quan dưới triều Minh. Năm 1239, sau khi Chu Nguyên Chương mất, con ông là Chu Lệ đem quân vào Nam Kinh, cướp ngôi của cháu là Minh Huệ Ðế rồi lên ngôi vua, tự xưng là Minh Thành Tổ, sai Phương Hiếu Nhụ thảo tờ chiếu, Hiếu Nhụ vừa khóc vừa mắng lại. Thành Tổ nói: “Nhà ngươi không nghĩ đến chín họ à”. Hiếu Nhụ nói: “Đến mười họ cũng chả làm gì”. Hiếu Nhụ bị Thành Tổ giết, họ hàng bạn bè của Hiếu Nhụ dây dưa chết đến vài trăm người. Hình pháp thảm khốc nhất đời xưa, một người phải tội, chỉ dây dưa đến chín họ là cùng, Thành Tổ giết đến cả học trò của Hiếu Nhụ, nên gọi là mười họ. Phương Hiếu Nhụ để lại một số tác phẩm văn thơ nhưng ngày nay chỉ còn lại một ít. Tác phẩm tiêu biểu: Thâm tự luận.
