“Khuyên răn Bá Cầm” (Giới Bá Cầm thư) của Chu Công chứa đựng những lời dạy sâu sắc về đạo đức, cách ứng xử, và thái độ sống, thể hiện triết lý nhân sinh Á Đông với trọng tâm là sự khiêm tốn, tiết kiệm, và biết giữ mình.
*
“Khuyên răn Bá Cầm” (Giới Bá Cầm thư) – Chu Công
Người có đức hạnh dù sức khỏe như trâu cũng chẳng tranh sức với trâu;
Dù chạy nhanh như ngựa cũng chẳng đua nhanh chậm với ngựa;
Dù trí tuệ như sĩ phu, cũng chẳng đọ cao thấp với sĩ phu.
Người có đức hạnh rộng lớn xử thế bằng thái độ khiêm tốn thì sẽ được vẻ vang.
Đất đai rộng lớn giàu có nhưng sống tiết kiệm thì mãi mãi bình an.
Quan cao lộc dày mà giữ mình như kẻ dưới thì được tôn quý.
Dân nhiều lính đông mà giữ tâm lý đề phòng thì tất sẽ thắng lợi.
Thông minh trí tuệ mà giữ thái độ ngờ nghệch thì ích lợi nhiều đường.
Nghe nhiều ghi nhiều mà khiêm tốn giữ ý thì kiến thức rộng lớn.
(Trích từ sách “365 ngày cho cuộc lữ hành – Trải nghiệm từ kinh điển Phật giáo và văn học Trung Hoa” – Nhà xuất bản Dân Trí)
*
Chu Công và Bá Cầm
Chu Công, tên thật là Cơ Đán hay Chu Văn công, là công thần khai quốc nhà Chu trong lịch sử Trung Quốc. Tương truyền ông chế ra lễ, làm ra nhạc, xây dựng chế độ điển chương, được tôn là người đặt nền móng Nho học, là Thánh nhân cổ đại mà Khổng Tử sùng kính nhất.
Bá Cầm (1043 TCN- 997 TCN) tên thật là Cơ Bá Cầm là con trai của Chu Công. Bá Cầm được Chu Thành Vương phong cho đất Lỗ và trở thành vị vua đầu tiên của nước Lỗ. “Khuyên răn Bá Cầm” (Giới Bá Cầm thư) là những lời răn dạy của Chu Công dành cho con trai Bá Cầm trước khi lên đường đến đất Lỗ nhận phong.
*
Những bài học sâu sắc về đối nhân xử thế và phát triển bản thân ẩn chứa trong “Giới Bá Cầm thư” của Chu Công
1. Không tranh đấu với người khác
Người có tài năng, đức hạnh không nên tranh hơn thua với kẻ khác dù trong bất kỳ lĩnh vực nào: sức mạnh, tốc độ hay trí tuệ. Sự so bì, ganh đua thường xuất phát từ lòng kiêu ngạo, có thể gây mâu thuẫn hoặc mất hòa khí. Người có đức hạnh lớn không để tâm đến việc hơn thua, mà chú trọng vào việc hoàn thiện bản thân, sống hài hòa với mọi người.
2. Khiêm tốn là nguồn gốc của vẻ vang
Đức hạnh lớn kết hợp với sự khiêm tốn sẽ mang lại danh tiếng và sự kính trọng. Thái độ khiêm nhường không chỉ làm nổi bật phẩm chất tốt đẹp mà còn tạo ấn tượng tích cực, được người khác yêu quý và nể trọng. Khiêm tốn chính là nền tảng để đạt được thành công bền vững.
3. Sống tiết kiệm dù giàu có
Dù đất đai rộng lớn, của cải nhiều, vẫn nên sống tiết kiệm để giữ được sự bình an lâu dài. Của cải có thể hao mòn nếu tiêu xài hoang phí. Tiết kiệm không chỉ bảo toàn tài sản mà còn giúp giữ tâm lý ổn định, tránh những rủi ro bất ngờ.
4. Càng cao sang, càng phải giữ đức
Quan cao chức lớn mà sống khiêm nhường như người thường thì sẽ được tôn quý. Địa vị cao dễ làm con người sinh kiêu căng, dẫn đến sự xa cách hoặc mất lòng tin của người khác. Khi biết giữ mình trong vai trò của “kẻ dưới”, người lãnh đạo không chỉ duy trì được sự kính trọng mà còn xây dựng lòng trung thành từ cấp dưới.
5. Đề phòng là chìa khóa thắng lợi
Dù dân đông, binh mạnh, vẫn cần duy trì tâm lý cảnh giác, đề phòng thì mới giành chiến thắng. Cảnh giác giúp tránh được bất ngờ, phát hiện kịp thời những mối đe dọa. Đây là bài học quan trọng trong quân sự và cả trong quản lý xã hội.
6. Thông minh nhưng biết giữ vẻ ngờ nghệch
Người thông minh mà tỏ ra ngây thơ, giản dị sẽ mang lại nhiều lợi ích. Giả vờ ngờ nghệch không phải là che giấu tài năng, mà là một cách để tránh kiêu ngạo, đồng thời khiến người khác không cảm thấy áp lực hoặc ganh tỵ.
7. Nghe nhiều, học rộng nhưng giữ khiêm tốn
Nghe và ghi nhớ nhiều nhưng giữ sự khiêm nhường sẽ giúp tri thức phát triển vượt bậc. Khiêm tốn giúp chúng ta học hỏi liên tục từ mọi người. Sự tự mãn sẽ giới hạn khả năng học tập và mở rộng tầm nhìn. Học mà không ngừng cải thiện, không ngừng mở rộng, chính là con đường dẫn đến sự hiểu biết sâu sắc.
Tóm lại
Chu Công nhấn mạnh đức hạnh và sự khiêm tốn là cốt lõi để đạt được thành công và hạnh phúc bền vững. Những lời khuyên của Chu Công không chỉ dành riêng cho con trai Bá Cầm mà còn là bài học cho mọi người, giúp chúng ta biết cách đối nhân xử thế và phát triển bản thân trong bất kỳ hoàn cảnh nào./.
Viên Ngọc Quý.
